ባንክ ውስጥ ተቀጥረህ ዶላር ሚሊየነር መሆን ትችላለህ? 🤔 From Bankers to Millionaires: The Untapped Potential of Ethiopia’s Stock Market
አዲሱ የኢትዮጵያ የአክሲዮን ገበያ ሊጀመር ነው! ይህ ማለት ደግሞ ለሀገራችን ትልቅ የኢኮኖሚ ለውጥ እና እድገት ማለት ነው። በተለይ ለባንክ ሥራ አስኪያጆች እና ሰራተኞች አዲስ ምዕራፍ ሊከፈት ነው። በእርግጥ በሌሎች ድርጅቶች ውስጥ ለሚሠሩና በስቶክ ማርኬት ውስጥ ለሚመዘገቡ ድርጅቶችም ተመሳሳዩ በረከት ሊደርሳቸው ይችላል። ስቶክ ማርኬት ለኢንቨስተሮች ብቻ ሳይሆን ለሠራተኞችም ነው የመጣው። ብቻ አንተ ወይም አንች በቀላሉ የማትተካ/ኪ ጎበዝ ሰራተኛ ሆነህ/ሽ ተገኝ። እንዴት መሰለህ/ሽ? እንደ ማይክሮሶፍት፣ ፌስቡክ እና ኤንቪዲያ ሰራተኞች ሁሉ፣ የሀገራችን የባንክ ሰራተኞችም ሚሊየነሮች የመሆን እድሉ አላቸው! አዎ በትክክል! በዓለማቀፍ አማላይ ድርጅቶች ውስጥ እንደታየው ሁሉ በኢትዮጵያም ባንክ ውስጥ ተቀጥረህ ዶላር ሚሊየነር የመሆን እድሉ አለህ። ይህ እንዴት ሊሆን ይችላል ብለህሽ ትጠይቅ ይሆናል። መልሱ ቀላል ነው - IPO እና የአክሲዮን ሽልማቶች። በእርግጥ ስለነዚህ ልዪ ባህሪ ስላላቸው አክሲዮኖች በቀጣይ ፅሁፌ እመለስባቸዋለሁ። ዛሬ ግን እንዴት ሐብት እንደሚፈጥሩ አብረን እንመልከት።
9/30/20241 min read
"የማይክሮሶፍት ሚሊየነሮች" ታሪክ እንዴት እንደተጀመረ ታውቃለህ? እስቲ አስበው፣ በ1986 ማይክሮሶፍት በስቶክ ማርኬት ላይ ለመጀመሪያ ጊዜ ሲመዘገብ ከ12,000 በላይ የኩባንያው ሰራተኞች በአንድ ጀንበር ሚሊየነሮች ሆኑ። ከነዚህም መካከል ጸሐፊዎች፣ የጽዳት ሰራተኞች ፤ የጥበቃ ሰራተኞች ሁሉ ይገኙበት ነበር። ለዚህ ያበቃቸው ምክንያት ደግሞ ኩባንያው ወደ ስቶክ ማርኬት ከመመዝገቡ በፊት ለሰራተኞቹ የአክሲዮን ድርሻ (stock options) ሰጥቷቸው ስለነበረ ነው። ኩባንያው በአክሲዮን ገበያ ላይ ሲመዘገብ እና የአክሲዮኑ ዋጋ ሲጨምር፣ የሰራተኞቹ ድርሻ ዋጋም በከፍተኛ ሁኔታ ስላደገ ነበር ሚሊየነር ያደረጋቸው! 😉
ይህ አሰራር በኢትዮጵያስ ሊደገም ይችላል? በእርግጥ ይችላል! በቅርቡ በርካታ ባንኮች በአክሲዮን ገበያ ላይ ለመመዝገብ እየተዘጋጁ ነው። አንተም በባንክ ውስጥ ብትሰራ እና ኩባንያው የአክሲዮን ሽልማት ከሰጠህ፣ አንተም ሚሊየነር ልትሆን ትችላለህ። እስቲ አስበው፣ ጠዋት ወደ ስራ ስትሄድ ተራ ሰራተኛ፣ ማታ ስትወጣ ደግሞ ሚሊየነር ሆነህ ስትመለስ! 😎 ሎተሪ እንደደረሠህ ቁጠረው።
እንደ ማይክሮሶፍት ሁሉ፣ IPO ኩባንያውን ለሕዝብ ባለሀብቶች ይከፍታል፣ ይህም ተራ ሰዎች እና ተቋማዊ ባለሀብቶች አክሲዮን እንዲገዙ ያስችላቸዋል። የኩባንያው አክሲዮን ዋጋ ሲጨምር፣ የመጀመሪያዎቹ ባለድርሻዎች በከፍተኛ ሁኔታ ይጠቀማሉ። ይህ ድንገተኛ ሀብት የመፍጠር ጽንሰ-ሀሳብ ለማይክሮሶፍት ብቻ የተወሰነ አይደለም - በሌሎች ግዙፍ ኩባንያዎችም ተከስቷል።
ለምሳሌ ኤንቪዲያን እንውሰድ። የኤንቪዲያ IPO የተካሄደው በ1999 ሲሆን በተለይም በቅርብ ዓመታት ውስጥ በግራፊክስ ፕሮሰሲንግ ዩኒቶች (GPU) መስክ ባለው የበላይነት ምክንያት እድገት አሳይቷል። እነዚህ ለቪዲዮ ጨዋታዎች፣ ለአርቴፊሻል ኢንተለጀንስ እና ለክሪፕቶ ምንዛሬ ማዕድን ቁፋሮ ወሳኝ ናቸው፣ ይህም ኩባንያውን እጅግ ጠቃሚ ያደርገዋል። ቀደም ብለው በኤንቪዲያ አክሲዮን ላይ ኢንቨስት ያደረጉ ወይም ከመጀመሪያዎቹ ቀናት ጀምሮ እዚያ የሠሩ ሠራተኞች ልክ እንደ ማይክሮሶፍት ሰራተኞች ከፍተኛ የገንዘብ ትርፍ አግኝተዋል።
ኤንቪዲያ ከ2019 ጀምሮ የአክሲዮን ዋጋው በ3,776% በመጨመሩ ብዙ ሰራተኞቹን ሚሊየነሮች አድርጓል። ይህ ፈጣን እድገት ለሰራተኞች፣ በተለይም የአክሲዮን ድርሻ ላላቸው፣ ከፍተኛ የገንዘብ ሽልማት አስገኝቷል። አንድ የሕዝብ አስተያየት እንደሚያሳየው ከኤንቪዲያ ሠራተኞች መካከል 76% የሚሆኑት (ከ30,000 ሠራተኞች) ሚሊየነሮች ሲሆኑ፣ አንድ ሶስተኛ የሚሆኑት ደግሞ ከ20 ሚሊዮን ዶላር በላይ ሀብት አላቸው። የኤንቪዲያ የካሳ አሠራር፣ በተለይም የአክሲዮን ድርሻ መስጠቱ፣ ምርጥ ሠራተኞችን በኩባንያው ውስጥ ለማቆየት ረድቶታል። አዎን ዛሬ ላይ የኤንቪዲያ ሠራተኞች ሞልቃቃ ባለሐብት ናቸው።
ባጭሩ IPO ለኩባንያዎች የለውጥ ነጥብ ነው። ከፍተኛ የካፒታል ፍሰት ከማቅረብ በተጨማሪ መስራቾች፣ የመጀመሪያዎቹ ሰራተኞች እና ባለሀብቶች የድርሻ ሐብታቸውን ወደ ከፍተኛ ሀብት እንዲቀይሩ ያስችላቸዋል። ምንም እንኳን ወደ IPO የሚደረገው ጉዞ ሁሌ ስኬታማ ይሆናል ብሎ በእርግጠኝነት መናገር ባይቻልም አንድ ኩባንያ በአክሲዮን ገበያ ላይ ከገባ በኋላ የገንዘብ ሽልማቱ እጅግ በጣም ብዙ ሊሆን ይችላል፣ ልክ በማይክሮሶፍት፣ በኤንቪዲያ እና በፌስቡክ እንደታየው።
ይህ ታሪክ በኢትዮጵያ ባንኮች ውስጥ ይደገም ይሆን?
በኢትዮጵያ ውስጥም ይህ ተሞክሮ ሊደገም ይችላል። በቅርቡ በርካታ ባንኮች በአክሲዮን ገበያ ላይ ለመግባት እየተዘጋጁ ነው። ይህም ማለት የባንክ ስራ አስኪያጆች እና ሰራተኞች የአክሲዮን ድርሻ በማግኘት ከፍተኛ ሀብት ሊያፈሩ ይችላሉ ማለት ነው። ልክ እንደ ማይክሮሶፍት፣ ኤንቪዲያ እና ፌስቡክ ኩባንያዎች ሁሉ፣ የባንኮች የመጀመሪያ የህዝብ አክሲዮን ሽያጭ (IPO) ለስራ አስኪያጆች እና ለሰራተኞች ከፍተኛ ሀብት የማፍራት እድል ይፈጥራል።
የኢትዮጵያ የባንክ ዘርፍ በካፒታል የበለጸገ ነው። ለምሳሌ አዋሽ ባንክ በኢትዮጵያ የአክሲዮን ገበያ ማዕከል ውስጥ 7.7% ድርሻ ለማግኘት 70 ሚሊዮን ብር ኢንቨስት አድርጓል። ይህ የሚያሳየው ባንኮች በካፒታል ገበያ እንቅስቃሴዎች ውስጥ እየተሳተፉ መሆናቸውን ነው። ይህም የባንኮችን አጠቃላይ ካፒታል ከፍ ሊያደርግ ይችላል፣ ይህም ለብዙ ተቋማት ካፒታላቸውን ከ5 ቢሊዮን ብር በላይ የሚያደርሳቸው እንደሚሆን ይጠበቃል። በአሁኑ ወቅት ባንኮች በኢትዮጵያ የፋይናንስ ዘርፍ ከ96% በላይ ድርሻ ይይዛሉ፣ ይህም በኢኮኖሚው ውስጥ ወሳኝ ተዋናዮች ያደርጋቸዋል። የባንክ ዘርፉ በኢትዮጵያ አጠቃላይ የሀገር ውስጥ ምርት (GDP) ውስጥ ያለው ድርሻ ከፍተኛ ነው።
በዚህ ለውጥ፣ አዲሱ የኢትዮጵያ የአክሲዮን ገበያ ባንኮች የገቢ ምንጫቸውን እንዲያሠፉ ተጨማሪ ዕድልን ይፈጥርላቸዋል። ይህም በ IPO እና በሌሎች የፋይናንስ እንቅስቃሴዎች አማካኝነት ሊሆን ይችላል፣ ይህም የባንክ ስራ አስኪያጆችን በከፍተኛ ሁኔታ ሊያበለጽግ ይችላል። የኢትዮጵያ ኢኮኖሚም የተሻሻለ የሀብት አጠቃቀም እና ለፕሮጀክቶች የተሻለ የገንዘብ ድጋፍ በማግኘቱ ይጠቀማል ተብሎ ይጠበቃል፣ ይህም የካፒታል ገበያውን አስፈላጊነት ያጎላል።
ይሁን እንጂ ለስራ አስኪያጆች የሚፈጠረው ሀብት የካፒታል ገበያው በተሳካ ሁኔታ በመጀመሩ እና ባለሀብቶች በእነዚህ ተቋማት ላይ ባላቸው እምነት ላይ የተመሰረተ ይሆናል። አዲሱ የካፒታል ገበያ ባንኮች የሚሰሩበትን እና የሚያድጉበትን መንገድ ይለውጣል ተብሎ ይጠበቃል፣ ይህም ለመጀመሪያዎቹ ተሳታፊዎች፣ የአክሲዮን ድርሻ ላላቸው ስራ አስኪያጆችን ጨምሮ፣ ከፍተኛ ሽልማት ይሰጣል ማለት ነው።
እስቲ አስቡት፤ ባንኮች አክሲዮን ሲሸጡ ሰራተኞቻቸው ድርሻ ቢያገኙና ባንኩ አድጎ ትርፋማ ሲሆን ዋጋው በከፍተኛ ሁኔታ ቢጨምር... ያኔ ምን ይፈጠራል? 😉 አዎን፣ ልክ እንደ ማይክሮሶፍት እና ፌስቡክ ሰራተኞች ሁሉ፣ የባንክ ሰራተኞችም በአንድ ጀንበር ሚሊየነሮች ሊሆኑ ይችላሉ!
ይሄ ደግሞ ለባንኮቹ ራሱ በርካታ ጥቅሞች አሉት። ሰራተኞቹ የኩባንያው ባለቤት እንደሆኑ ሲሰማቸው ለስራቸው ትጋታቸው ይጨምራል። እንዲያውም "ባለቤት አለ ቢሉ እሳት ያጠፋል" እንደሚባለው ሁሉ ትጋታቸው በጨመረ ቁጥር ለባንኩ እድገት ከፍተኛ አስተዋጽኦ ያደርጋሉ። ከዚህም በተጨማሪ ኩባንያው በፍጥነት ያድጋል፣ ሀብትም በጥቂት ሰዎች እጅ ከመሆን ይልቅ በብዙ ሰዎች እጅ ይሰራጫል። ሠራተኞችም እንደ ኢንቨስተሮች ሁሉ የሐብት ተቋዳሽ ስለሚሆኑ።
እርግጥ ነው፣ ይህ እንዲሆን አንዳንድ ነገሮች መስተካከል አለባቸው። ጠንካራ እና ግልጽ የሆነ የአክሲዮን ገበያ መኖር አለበት፤ የባለአክሲዮኖች መብት በህግና ስርዓት መጠበቅ አለበት፤ ግልጽ የሆነ የፋይናንስ መረጃ ሪፖርትና ስርጭት መኖር አለበት።
በአጠቃላይ ግን ይህ በኢትዮጵያም ሊደገም የሚችል ተሞክሮ ነው። እናም ይህ ሲሆን ሁላችንም እንጠቀማለን። ሰራተኞቹ ይጠቀማሉ፣ ባንኮቹ ያድጋሉ፣ ኢኮኖሚውም ያብባል።
አዲሱ የኢትዮጵያ የአክሲዮን ገበያ ለባንኮች እና ለአገሪቱ ኢኮኖሚ ትልቅ የለውጥ እድል ይፈጥራል። ይህ ለውጥ ደግሞ በባንክ አመራሮች እጅ ነው። ታዲያ የኢትዮጵያ ባንክ አመራሮች ይህንን ታሪካዊ እድል በመጠቀም አዲስ የብልጽግና ምዕራፍ ይከፍቱ ይሆን?! ጊዜ ይነግረናል።
እርስዎም በኢንቨስትመንት ዓለም ስኬታማ ለመሆን ይፈልጋሉ? በአድዋ ትራንስፎርሜሽን ማዕከል የሚሰጠውን አለም አቀፍ የስቶክ ገበያ ስልጠና ይቀላቀሉ። እውቀት ኃይል ነው፤ ይህ እውቀት የፋይናንስ ህይወትዎን እንዲያብብ ያደርጋል።
ዛሬውኑ ይመዝገቡ!!
Dr. Abush Ayalew is a passionate advocate for financial literacy and empowerment. He holds an MBA in Finance from Lincon University (Gold Medalist) and has years of experience in the global stock market. He is the founder of Adwa Transformation Center, an online platform dedicated to providing accessible and practical financial education. Dr. Abush is also the author of several books on finance and investing. He believes that everyone has the potential to achieve financial freedom through knowledge and strategic action.
